Hnyttinn titil hér

Glöggir lesendur muna ef til vill eftir þessu greinarkorni hér þar sem ég fór ófögrum orðum um villur sagnfræðingsins Jóns Tossa. Ég gerði þau mistök að líta aftur í bók hans í eltingaleik við söguna um daginn, og rak þá augað í þetta:

„To understand the full significance of these records [hér er átt við frumskjöl] the historian must if possible study them in their original groupings (a principle on the whole respected in the Public Record Office [Þjóðskjalasafn Bretlands]) rather than in the rearrangement of some tidy-minded archivist.“¹

Þessi orð eru afar vitlaus.
1) Það er ekki bara PRO sem beitir upprunareglunni „að jafnaði“ eins og Tosh segir (auðvitað á hún að vera ófrávíkjanleg regla í hvaða skjalasafni sem er). Hún var fyrst sett á blað í Hollandi um miðja 19. öldina en hafði verið brúkuð víða að einhverju leiti í um hálfa öld áður.
2) „Endurröðun snyrtilegs skjalavarðar“ á ekki að þekkjast. Hver sá sem kallar sig skjalavörð (e. archivist, þ. archivar) á að þekkja upprunaregluna (e. provincial princip, þ. Provincialprinsipp, f. Respect du fonds) og starfa samkvæmt henni. Vissulega leynast einstaka bókasafnsverðir á skjalasöfnum og hafa þeir unnið ófá óafturkræf skemmdarverkin. En þeir eru e k k i skjalaverðir (þó sumir haldi að þeir séu það).
3) Einnig er athyglisvert að hr. Tosh nefnir upprunaregluna ekki sínu rétta nafni. Fyrir því gætu verið tvær ástæður: a) hann gerir ráð fyrir því að lesendur sínir séu (jafn miklir) hálfvitar (og hann) eða b) hann þekkir hana ekki sjálfur undir sínu rétta nafni.

¹ John Tosh: The Pursuit of History. Aims, methods and new directions in the study of modern history. 3. útg. endurskoðuð. London, 2002. Bls. 96